Siyaset Anıları-26

Bu yazımda 1976 ve sonrasında 1979 yıllarının 1 Mayıslarını anlatmak istiyorum. Önce 1976 yılının 1 Mayıs'ı. Ama ondan da önce:
1 Mayısların kısa tarihi: Dünyaya baktığımızda, kapitalist gelişme içinde 1880'li yıllarda ve öncesinde bırakınız yetişkin işçileri, küçük çocukların dahi madenlerde, dokuma fabrikalarında, sanayide karın tokluğuna günde 14-15 saat çalıştırıldıklarını görürüz. İşte bu acımasız duruma son vermek için 1881'de Amerikan İşçi ve Emek Birlikleri Sendikaları Federasyonu Şikago kentinde 8 saatlik işgücü mücadelesi başlattı. Eylem kanla bastırıldı, 1400 işçi işten atıldı.
1 Mayıs 1886'da ABD ve Kanada'nın çeşitli işyerlerinde 350 bin işçi greve çıktı. Tüm ülkede yaşam durdu. Tarih böylesine bir işçi eylemine ilk kez tanık oluyordu. Şikago'da 40 bin işçinin katıldığı eylemi bastırmak için işverenler sokak çeteleriyle anlaştı. Grevi kırmak için yapılan saldırılar ve polisin ateş açması sonucu 4 işçi öldü.
Hükümet ve işverenler işçilerin bu grev ve gösterilerini içine sindiremiyordu. İşten atmalar, işçilere baskılar giderek yoğunlaştı. İşçi önderleri hakkında olaylara neden oldukları gerekçesiyle davalar açıldı. Yargılama sonucu 8 işçi önderinin idamlarına karar verildi. İşçi önderlerinden Albert Persons'a, özür dilemesi şartıyla affedileceği bildirildi. Albert Persons şu tarihi cevabını verdi: 'Bütün dünya biliyor suçsuz olduğumu. Eğer asılırsam cani olduğumdan değil, emekçi olduğumdan asılacağım!'
İşçi önderlerinin cenaze törenlerine yüzbinlerce insan katıldı. Uluslararası işçi örgütleri bu idamlar üzerine harekete geçti. 1889 II. Enternasyonal Paris Kongresi'nde Amerikan işçilerinin mücadelesinin desteklenmesine, dünya çapında gösteriler düzenlenmesine karar verildi ve Kongre tarafından '1 Mayıs' 'Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü' olarak kabul ve ilan olundu. İşte bütün bu gelişmeler sonrasında 1 Mayıslar bütün dünyada işçi ve emekçi bayramı olarak kutlanmaktadır.        
1 Mayıs İşçi Bayramı Osmanlılarda 1886'dan itibaren özellikle Ermeni köylerinde kutlanmıştır. Sonrasında 1906'da İzmir Basmane'de 'Amele Bayramı' adıyla kutlandı. 1909-1912 arası Üsküp, Selanik, Edirne'de Rum-Türk-Yahudi-Bulgar işçileri kol kola 1 Mayıs'ı kutlamışlardır. 1 Mayıs, 1912-1918 yılları arasında İstanbul'da yasaklanmıştır. 1919-1923 yılları arasında kurtuluş savaşımıza destek olma, işgalcileri protesto niteliğinde olmak üzere yurdun çeşitli yerlerinde kutlanmıştır. 1924-1934 yılları arasında yasaklanmıştır. 1935 yılında 'Bahar ve Çiçek Bayramı' olarak kutlanmıştır. 1936-1974 yılları arasında yasaklanmışsa da yer yer küçük çapta kutlamalar yapılmıştır. 1975'te TSİP (Türkiye Sosyalist İşçi Partisi) tarafından bir düğün salonunda kutlanmıştır.
1 Mayıs 1976: Bütün bunlardan sonra, ilk kez 1976 yılında çok büyük bir kitlesellikle,  500 bin kişilik büyük bir katılımla İstanbul Taksim Meydanı'nda 1 Mayıs kutlaması yapıldı. Kutlama DİSK'in (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) öncülüğünde gerçekleşti. TİP, TSİP, çeşitli sol partiler; yine çeşitli işçi sendikaları, sivil toplum kuruluşları; dernekler, odalar kutlamaya katıldılar. 1 Mayıs kutlamasında eşim İnsel'le birlikte biz de vardık. Biz Çağdaş Hukukçular Derneği kortejinde yürüdük. Toplanma yerimiz olan Beşiktaş çarşısından başlayarak Dolmabahçe'ye, oradan Gümüşsuyu yokuşundan Taksim Meydanı'na çıktık. Yürüyüşümüz saatler sürdü. Taksim Meydanı ve çevresi dört koldan, on koldan gelen insan seliyle dolup taşmıştı, taşmaya devam ediyordu.  Ortalıkta tam bir bayram havası vardı. Çeşitli konuşmalar, şarkılar, türküler, marşlarla büyük bir coşku içinde 1 Mayıs'ı, işçinin ve emekçinin bayramını kutladık ve sonra sessizce dağıldık.