Büyük İran Gezisi-I

ONDÖRT GÜNLÜK BÜYÜK İRAN GEZİSİ- 1.Bölüm
(4-18 Haziran 2023)
Kadir Tosun beyin kişisel merak, aşk ve gayreti ile hayat bulan Türk dünyası gezileri tamamen amatör bir çaba. Kendisi yıllar önce bütün bu coğrafyayı bir arkadaşı ile gezmiş. Döndüğünde arkadaşlarına anlatmış, kitaplar yazmış. Çok ilginç ve değerli 5-6 kitabı var. Genelağ ve indirimli olarak Nadir Kitap (sahafların ortak sitesi) üzerinden satın alınabilir. Çok güzel. Okullara da kazandırılmalı.
Meraklananlar olmuş, bizi de götür demişler. O da böyle küçük grupları Kazakistan, Moğolistan, Doğu Türkistan (Bir yolcunun daha önce Çin aleyhine bir yazısı sebebiyle bütün bir grubu sınırdan çevirmişler), Azerbaycan, Dağıstan, Özbekistan ve İran'a götürmüş. Bu gruba yıllardır katılan seyyah bir bayan arkadaşımızın her yıl yaptığı davete bu yıl olumlu cevap verdik. Kızımızın "şimdi değil de ne zaman" sözü üzerine gayrete geldik.
Kısaca bu gezi boyunca tuttuğum notları paylaşacağım.
1.GÜN
TAHRAN (04.06.2023, Pazar)
Tahran Humeyni Hava Limanına indik. Daha hesaplı olduğu için Mahan Air'den biletleri almış Kadir bey. Airbus geniş gövdeli. Uçağın yarısı dolu. (Dönüşte dörtte üçü dolu idi) Vize yok.
Gelecek tur otobüsü için bir süredir bekliyoruz. Dışarı çıkar çıkmaz, Arabistan sıcağı ile karşılaşmak bizi şaşırtıyor. Hava limanı şehrin güneyinde. Tahran'ın 2 hava limanından büyük olanı. Ancak yol boyunca bazı ağaçlandırma alanları var ama pek büyümemişler. Şehrin güneyinden itibaren yarı çöl bölge başlıyor. Şehrin dışındaki dağlarda bir ağaç bile yok. Çölün kenarı. Hiç beklemiyordum. Böyle sıcak ve kurak yarı çöl yerde yaşamanın hiçbir çekiciliği yok. Hazar'a kuş uçumu 100-150km. Hazar denizine bu kadar yakın olmasına da şaşırdım. Çünkü haritaya dikkatli bakmamışım daha önce. Buna rağmen 12-15 milyon nüfusu ile İran'ın en büyük şehri.
Tahran'da nüfusun yarısının, ticaretin ise yüzde altmışının Türklerin elinde olduğu anlatılıyor. Türkçe konuşarak herkesle anlaşılabiliyor neredeyse. Ülkede Türk nüfusunun 38-40 milyon civarında olduğu ifade edildi.
Bu arada Tebriz merkezli bir turizm şirketi bizi gezdiren. Türkiye'yi tanıyorlar ve kolay anlaşıyoruz.
16.00 gibi şehrin önemli yerlerinden denilen bir türbeyi (Şeyh Safiiddün, Şah İsmail'in babası) ziyaret edeceğiz. Görmek lâzım. En azından bir fikir ve bilgi görgü sahibi olmak için.
Daha avluya girerken bayanların örtünmesi için Azerbaycan Türklerinin "çadır" dedikleri bol bir kumaş giysi kafadan aşağıya giyiliyor. Çok kalabalık ve içerisinde ne göreceğimizi biliyoruz. 2006'da Şam ziyaretimizde ilk kez Türkiye'dekinden farklı bir türbe donanımı ve adetleri görmüştük. Oradakiler ile Tahran'dakiler tamamen aynı. Labirent gibi geniş parıltılı küçük aynalı, ışıl ışıl bir mekânlar. Kalabalık yollarda kaybolma ihtimali de olduğundan, ki bir arkadaşımız kayboldu, içeri dalmıyoruz. Kapının önünde gelmeyen arkadaşın bulunmasını bekliyoruz. Henüz İran simkartları alınmadığı için kendi aramızda telefon imkânı yok. Yarın halledilecek.
Humeyni'nin ölüm yıldönümü imiş. Bugün (Cumartesi) ve Pazar iki gün yas tatili. İran'da hafta sonu tatili Perşembe ve Cuma. Her yerde İran bayraklarının yanında siyah matem bayrakları asılı. Ana yolların bazısı kapandığı için bizi alacak araç gecikmiş.
İran hep matem, karamsarlık ülkesi. 1400 yıl süren yas olur mu? Müziği, mutfağı, sineması, okur yazarlığı ile benzeştiğimiz bir ülke. Giysiler siyah, mezar taşları siyah ve son 50 yıldır resimli. Türbeler bir mit halinde. Halk fakir.
Ata toprakları gezisi olarak adlandırıyoruz geziyi.
İstanbul’da okumak, benim kimliğimi bulmama yardım etti, diyor bir rehberimiz. Ülke 1.648 000km2, yani Türkiye'nin iki katı. Ancak ülkenin yarısı çöl.
Demir bir leblebidir İran bölgede. Burası Safavilerden (o da bir Türk devleti) önce ehli sünnet. Osmanlı devletine karşı siyasi bir ideoloji üretebilmek için, aslında Irak'ta var olan bir dini akımı benimsiyor ve zorla merkezden çevreye yaymak için sürekli bir uğraş veriyor. Bunu nasıl anlıyoruz. Yani, merkezden etrafa doğru devlet zoru ile yayıldığını. Safavilerden (1500-1732) geriye, bugün sınır bölgelerinin yüzde 85'i hala ehli sünnettir.
648 İslam Halifesi Ömer zamanında feth edilir. Tahran 2.Tahmas zamanında başkent oluyor. 225 yıldır başkent. Yarısı Türk. 33 milyon Azerbaycan Türkü, 5 mil. Türkmen, 2 mil. Hazara, 2 mil. Kaşgay Türkü vs. 12-15 milyon Tahran nüfusu. 31 bölge ve büyük şehri var. 441 ilçe. Yüzde 99'u Müslüman.
Mecusi inancı (Zerdüştler, ateşe tapmıyorlar ama ateşi kutsal kabul ediyorlar) resmi ve semavi bir din olarak kabul ediliyor. Hatta, Hz.Ömer zamanında feth edildiğinde Mecusilerin bir Tanrı inancı, bir kitap ve bir peygamberleri olduğu öğrenilince "Ehli kitap" olarak kabul ediliyor ve dinlerine karışılmıyor.
İran'da bugün Ömer Hayyam takvimi de denen, Hicri Şemsi (Hicret başlangıçlı, güneş yılını esas alan) takvimi kullanılıyor. Bugün 3. ayın 14'ü imiş. (4 Haziran 2023)
Tahran'ın güneyinde tarihi eski başkent Rey şehrinde -şimdi Tahran ile birleşmiş- Sultan Alpaslan'in amcası Tuğrul beyin mezarı ve kulesini görmeye gidiyoruz. Kule bir astronomik gözlem merkezi. Abdullah Gül zamanında Türkiye'nin desteği ile onarılmış. Tuğrul bey, Selçuklu devlet kurucusu. Tuğrul bey kulesi Melikşah zamanında ve tarafından yapılmış.
Bir rivayet: Hz. Ömer zamanında, İran hükümdarının 2 kızı esir alınıp köle pazarına götürülmüşler. Hz. Ali karşı çıkmış buna. Karışma, parasını ver al demişler. Satın almış ve oğlu Hüseyin ile evlendirmiş. Bibi Şah Banu (Hz. Hüseyin'in eşi)
Su sıkıntısı var, fakat tedbir yok deniyor. Karpuz İran'da yılın her ayında bulunan tek meyve. Ancak ağırlığının 25 misli su istermiş yetişirken.
Akaryakıt sudan ucuz. O yüzden ulaşım ve uçak fiyatları da çok ucuz. Mesela; 17 litre benzin 1 dolar (1,3TL/lt) ve 170 litre mazot 1 dolar. (Bunu birkaç kez teyit ettirdik)
Tahran Aşareh otel'de kalıyoruz. Odalara yerleşmeden önce lobide bir tanışma toplantısı yapıldı. Biz hariç bütün ekip emekli. Fakat hepsi değerli, kultürlü ve ülkü insanı.
Yolculuk ile ilgili notlarım başladı. Devam edecek, inşallah. Selâm ve saygılarımla.