Bahar ve Kelebekler Hakkında

            Bu haftaki köşe yazımda Ömer Seyfettin’in 1902-1911 yılları arasında yazılmış hikayelerinin toplanmış olduğu eserini incelemek istedim.
Eserde, Osmanlı’nın son dönemlerine ilişkin gözlemler ile birlikte toplumumuzdaki olumlu ve olumsuz gelişmelere ilişkin de önemli durum hikayelerinin barındırıldığı bir öykü kitabı meydana getirilmiştir.
            Eserin içerisinde birçok öykü bulunmakla birlikte internet sitemde yayınlanan uzun versiyonundaki alıntılar kısmında çok kısa olan durum öykülerinden alıntılara yer verilmemiştir. Özellikle belirtilen alıntılarda ise, hem toplumun içinde bulunduğu batıl inançlar hem de batı özentisi kitlenin çağdaşlık adı altında düştükleri bağnazlık çukurunun içeriğine ilişkin birçok eleştiri yapılmıştır.
            Öpücüğün ilk temeline ilişkin yazılmış olan Busenin Şekl-i İptidaisi hikayesinin yanında; Beşeriyet ve Köpek adlı hikayede, köpeklere atfedilen büyük önem, batıya özenen ve yalnızca somut bilgiler ile dayanaksız teori üretme pahasına ne tür yanlışlara düşülebileceğinin önemli bir göstergesidir.
            Yazarın yine Sebat isimli hikayesinde bahsetmiş olduğu sebat etmenin inadın farklı bir söylemi olduğuna ilişkin ifadeleri ise, sebat ile inat arasındaki anlam farkını tam olarak idrak edemeyen kişilere karşı da bir eleştiri mahiyetinde değerlendirilebilir. Bir şey ne pahasına olursa olsun gerçekleştirmek için her şeyi deneyen insanların inatçı, bir amaca yönelik elinden geleni yapıp kendisini yıpratmadan o yönde çalışmalarına devam etmenin ise sebat etmek olarak doğrudan Türkçe’de bulunmayan ancak önemli bir anlam ihtiva ettiğini belirtmek gerekmektedir.
Hikayede bu anlayışın ilerlemeyi engellediği ifade edilse de, yenilenme illa bir geleneği tamamen değiştirme değil onu geliştirme anlamında da gerçekleştirilebilmektedir. Bu yönden hikayede, inat ile sebat mefhumlarının tam olarak idrak edilemediği hallerde insan için önemli olan birtakım özelliklerin olumsuz kavramlarla karıştırılmasının işten bile olmadığı görülmektedir.
            Diğer taraftan Tavuklar hikayesindeki, tavukların ne kadar zeki olduğuna ilişkin yapılan övgülerin hikaye sonucunda çok farklı bir benzeme ile aslında onların bilgisizlik ve cahilliklerinden kaynaklandığı ifade edilmiştir. Bu yönden önemli bir toplumsal ve yeri geldiğinde siyasi anlamların da çıkarılabileceği bir hikaye meydana getirilmiştir.
            Bununla birlikte kitaba adını veren Bahar ve Kelebekler isimli son hikayede ise, gerçek manada bir durum hikayesi ile karşılaşılmaktadır. Ancak, öyküde görüleceği üzere, batılı gelenekler ve ilimler ile yetiştirilen yeni nesillerin şimdi de devamının kısmen sürdürüldüğü görülmekte, Osmanlı döneminin edebi sanatlarının Arap etkileri sebebiyle olduğu ileri sürülerek toplumun bunlardan uzaklaştırılmak istendiği görülmektedir. Bunun yerine örnek alınan Batı’nın ise, ülke insanını ve kadınını kendi kimliğinden uzaklaştırdığına da önemli bir şekilde değinilmekten geri durulmamıştır.
            Tarih Ezeli Bir Tekerrürdür hikayesi, editörün dipnotlarda bahsetmiş olduğu ve Ömer Seyfettin’in kendi hatıralarından alıntılandığı üzere, yazarın en çok beğenilen hikayelerinden birisi olarak gösterilmektedir. Hikaye, kitaptaki en uzun öykü olarak bu unvanı neden hak ettiğini hikayenin son kısmında göstermektedir. Tarihi yazarlardan alıntılar gerçekleştirilerek o günün dünyasında meydana gelen bir hadisenin aynısının yüzyıllar boyunca tekrar tekrar yaşandığı çarpıcı bir şekilde anlatılmıştır. Yazarın bu hikayesi aynı şekilde Jack London’un Kızıl Veba eserinde de önemle değinilen ana mesajlarından birisi olarak dikkat çekmektedir.
Sonuç olarak, yazarın hem ülkemize hem de batıya dair önemli mesajlar barındıran eserinin kesinlikle okunması gerekenler listenizde bulunması gerektiğini ifade etmem gerekmektedir.
Eserden kalan en akılda kalıcı alıntı olarak “Onlara benzemek istedikçe kendi benliğinizden uzaklaşıyor, etrafınızdan nefret ediyor, hakikaten sevinç ve saadetten mahrum kalıyorsunuz.” seçilebilir.
Eserin diğer alıntılarına ve 5 kriter üzerinden gerçekleştirilen detaylı değerlendirmesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca 200’den fazla yazıdan oluşan blog sitemi inceleyebilirsiniz. ( https://www.kirmizicantaliavukat.net/post/bahar-ve-kelebekler-yorumlar-notlar-ve-değerlendi-rmeler  )
(*) : Köşe Yazımda bahsedilmiş olan hususlara ilişkin kısımlar:
Bahar ve Kelebekler (Günümüz Türkçesiyle Ömer Seyfettin Toplu Hikayeleri – Birinci Cilt (1902-1911)
Yazar: Ömer Seyfettin
Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Baskı: Temmuz - 2020
kitaptan esinlenilerek düzenlenmiştir.