Bin Yıllık Ata Toprağı İran'da Türk İzleri

    Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey Bey’in başkent yaptığı Rey şehrini, önce Karakoyunlu sonra Akkoyun Devleti’nin başkenti olan Tebriz şehrini, ilim dünyasına önemli katkılar veren Feridüddin Attar’ın yaşadığı ve Ömer Hayyam’ın rubailerini yazmaya başladığı Nişabur şehrini  ve daha  pek çok şehri de içeren İran gezisinden bahsetmek istiyorum. 
     Prof. Dr. Süleyman Sami İlker ve Prof. Dr. Ayşe İlker hocalarımız,  4-18 Haziran 2023 tarihleri arasında İran gezisine (Tahran, Tebriz, Erdebil, Ramsar, Cürcan, Cevherabat, Kümbeti Kavus, Meşhed ve Nişabur şehirlerini içine alan bir gezi programına) katıldılar. S.Sami Hocam’ın, bu geziyle ilgili notlarını fotoğraflarla kendisinden dinlemek istedik.  
S.Sami İlker, İran gezisi notlarında “İran hep matem, karamsarlık ülkesi. 1400 yıl süren yas olur mu? Müziği, mutfağı, sineması, okur yazarlığı ile benzeştiğimiz bir ülke. Giysiler siyah, mezar taşları siyah ve son 50 yıldır resimli. Türbeler bir mit halinde. Halk fakir. Ata toprakları gezisi olarak adlandırıyoruz geziyi.” demektedir.
     Yüzölçümü olarak Türkiye’nin iki katı büyüklükteki İran, 1.648.000 km²’dir. Ülkenin yarısı çöl olan ülkenin, coğrafyası, yeryüzü şekilleri, iklimi, bitki örtüsü, nüfus ve yerleşme özellikleri, kültürel dokusu, ekonomik faaliyetleri nasıldır? Yarısı çöl olan ülkede Afrika ve Arabistan’daki gibi kumul çölleri var mı? Ülkede ne kadar Türk yaşamaktadır? Tarihsel süreçte bu bölgede kurulan Türk devletleri hangileridir? Bir Türk Devleti olmasına rağmen Osmanlı Devleti’ni uzun süre savaşlarla meşgul eden Safeviler’in dini ve siyasi özellikleri nasıldı? Batı medyası ve ülkemizdeki İran algısı ile gerçek İran farklı mı? Ülkedeki tarihi eserlerdeki Türk izleri nasıl? İran’da Türkmenlerin en yoğun yaşadığı şehir neresi? Türkçeden Farsçaya, Farsçadan Türkçeye geçen kelimeler hangileri? Ülkede akaryakıt, doğalgaz ve elektrik fiyatları, hayat standardı nasıl? Yerel saat Türkiye’ye göre ne kadar farklı?İran'da soyadı uygulaması ne zaman başlamış? Kadınlar evlendiklerinde soyadı uygulaması nasıl? İran’da yurtdışı ile iletişim kurma, haberleşme nasıl?
     Büyük Selçuk Devleti Sultanı Tuğrul Bey’in at koşturduğu topraklar ve yaşadığı Rey şehri, Tuğrul Ney’in mezarı bugün Tahran’ın neresindedir? Şah Rıza Pehlevi’nin yaptırdığı müze ve Kisra Sarayı’nın bağlantısı nedir? Serdel Parkı, Gülistan Sarayı, son Türk Gacar Şahı’na yapılan darbeyi dinlemek ister misiniz?
     Sultan Melikşah’ın şehit edildiği Tebriz’deki, Karakoyunlu hükümdarı Şah Cihan tarafından yaptırılan Göktaş Mescidi,Unesco'nun Dünya Tarih Mirası listesinde yer alan Kapalıçarşısı, kervansarayları, Şehriyar Anıtı, Şah Gölü görmek istemez misiniz?
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan, Şah Gölü’nü kimin için yaptırdı? Şairler için özel mezarlığın olduğu dünyadaki tek yer Tebriz mi? Dünyada şairlere en çok değer veren coğrafya İran mı?
     Erdebil’den, Serap Kasabası Taliş dağları, Hazar Denizi kıyılarına, coğrafi  şartlardaki değişim nasıl? Şah İsmail’in büyük dedesi adına türbe yaptırdığı Safiyüddin İshak Erdebilî kimdir?
     Mazenderan vilayetindeki Ramsar şehri, Cevherabat, Nur, Amol, Sarı, Bender Türkmen, Aşkale, Görgün, Ramazan, Günbedikavus’daki izlenimler neler? Rıza Pehlevi, Mermer Sarayı kim için yaptırdı? Hazar Denizindeki Mersin balıklarının diğer adı nedir?
Gülistan vilayetindeki Gürgan (Cürcan) şehri,  Şah Abbas’ın yaptırdığı İmadiye Medresesi, Kümbeti Kavus, meşhur Türkmen atları ile ilgili izlenimler ve Sâsânîler döneminde 130 km uzunluğa sahip duvarlar kimlerin akınlarından korunmak için yapıldı?
Önce Çağrı Bey ve sonra oğlu  Alparslan’ın vali olarak hüküm sürdüğü Horasan bölgesi bugün İran’ın Türkmenistan ve Afganistan sınırında yer alır. Horasan Vilayeti’ndeki Meşhed şehrinin milyonlarca turist çekmesini nedeni nedir? Meşhed, Türbetül Cam, Nişabur şehirleri, hakkında öğrenmek istedikleriniz, Firuze taşı ve horoz bağlantısı nedir? 
Prof Dr. Süleyman Sami İlker Hocamızın, “İran Gezisi Notları ve Görselleri” konulu paylaşımı için sizleri, 01 Aralık 2023 Cuma günü saat 20:00’de Yunusemre Belediyesi İrfan Meclisine bekliyoruz. Unutmayın çaylar bizden.