Gördes'te Yıkıcı Deprem Olur mu?

            Sındırgı merkezli 6,1 şiddetindeki deprem, büyük korku ve paniğe neden oldu. Pek çok ilde hissedilen depremi, Gördes daha şiddetli bir biçimde yaşadı. Kaygı, endişe ve korku tabii olarak beraberinde geldi.
            Kaygıların başında, Gördes’te yıkıcı bir deprem olur mu sorusu var.
            Bunu anlatmak istiyorum.
            Yaklaşık 25 yıl önce, bu konuları yazmış ve detaylı biçimde kayda geçirmiştim. Hatta konuyla ilgili makaleleri, ‘Gördes Bir Şehrin Hikâyesi” kitabıma koymuştum. Aradan hayli zaman geçti. Yeni kuşakların bu bilgilerden haberi olmadı.
            9 Eylül Üniversitesi Jeoloji bölümünden Prof. Dr. Orhan Kaya ile tesadüfen tanıştım. Yıl 1997 idi. Orhan hoca Gördes’e gelmiş ve ben haberdar olmuştum. Tanıştık ve merakla gelişinin sebebini sordum.
            Gördes-Söke havzası hattında çalışıyordu. Üç yıl boyunca kendisiyle beraber oldum. Bana ülkenin deprem gerçeğini, enine boyuna anlattı. Krokiler çizdi, haritalar verdi. Bu sayede konuyla ilgili olarak, üç yıl boyunca detaylı malumat sahibi oldum.
            Benim merakım, Gördes üzerine yoğunlaşmıştı. Batı Anadolu fay hattının neresindeydik, Gördes’in durumu neydi gibi sorularıma, Orhan hoca bilimsel ve tatmin edici cevaplar verdi.
            Gördes, çevresindeki iki büyük fay hattının tam ortasında bulunuyor. Yani fay hattının üzerinde değil ortasında. Bunlardan birisi; Gemlik körfezinden başlayıp, Bursa, Balıkesir, Savaştepe, Sındırgı, Akhisar ve Manisa’ya kadar uzanan fay hattı. Yakın zamanda bu fay, Akhisar’da uzun süreli depremlere neden olmuştu hatırlarsınız. Yine 2000’i yılların başında, Pekmezci köyü merkezli depremler de üretmişti.
            Diğer ikinci büyük fay hattı; Gediz’den başlayıp, Simav, Demirci, Alaşehir, Salihli, Kemalpaşa, Söke ovasından Didim’e denize uzanan büyük bir fay hattıdır. Söz konusu hat, Gördes’in Çomaklı dağının 10km doğusundan geçiyor. Bu fay hattı, 1969 yılında Gediz merkezli olarak kırıldı ve 7,2 şiddetinde deprem yarattı. Gediz adeta yerle bir oldu. Gördes, tıpkı Sındırgı depreminde olduğu gibi, Gediz depreminden de fevkalade etkilendi. Halk sokaklara çıktı, günlerce evlerine giremedi.
            Gördes konum olarak, işte bu iki büyük fay hattının ortasında yer alıyor. Orhan hocanın anlatımıyla, deprem özelliği yok ancak depremsi özelliği var. Bu ne demek? Gördes’in coğrafi konumu, faylar üzerinde değil ve bu yüzden deprem üretmesi söz konusu olmaz. Ancak etrafındaki depremlerden mutlaka etkilenecektir. Mesela, Gediz depremini biz 5,5 şiddetinde hissetmiştik. Yaklaşık olarak, son Sındırgı depremini de aynı şiddette hissettiğimiz muhtemeldir.
            Orhan hocanın verdiği bilgilere göre; Gördes ve civarındaki faylar son derece eski. Bu fayların yaşları, ortalama 20 milyon yıllık. Faylar kırıla kırıla “kafes örgüsü” oluşturmuş. Bunu şöyle anlatayım. Fay kırılması demek, ikiye bölünme anlamına gelmez. Elinizi parmaklarınızı birleştirerek uzatınız. Sonra parmaklarınızı olabildiğince açınız. İşte kırılma böyle oluyor. Bu 20 milyon yıl içerisinde faylar kırıla kırıla, parmak misali kafes örgüsü oluşturuyor. Her yeni kırılmada, kafes örgüsü sayesinde şiddet dağılıyor.
            Gördes konum itibarıyla, deprem açısından daha güvenlikli bir yapıya sahip. Bunu Orhan hoca anlatmıştı. Şehrin zeminin sert kayaçlardan meydana geldiğini ifade etmişti. Hocanın bu tespiti, bir başka bilgiyi de doğrulamış oluyordu.
            Gördes eskisinden niye taşındı? Heyelan sebebiyle. Bakanlar kurulu kararıyla şehrin taşınması için yer arandı. O yıllarda yapılan jeolojik etütler sonucu, en sağlam zeminin, bugünkü yer olduğuna dair raporlar verildi. Bütün bunlar, 1950’li yıllarda yapıldı.
             60’lı yıllarda Halı Sitesi inşaatını, Pazaryeri olarak kullanılan ve bugün Şehit Makbule alanı olan yerin inşaatını, şimdi çok az kişi hatırlıyor. Günlerce dinamit patlatıldı. Temel kazmak aylar sürdü. Çünkü zeminde, kırmızı sert kayaçları söküp atmak kolay olmadı.
            90’lı yıllarda, bugünkü İş Bankasının bulunduğu bina inşaatını hatırlıyorum. Temel kazımı 6 ay sürdü. Akbank tarafından inşa ettiriliyordu. Sert kayaçlar inşaata izin vermiyordu. Müteahhit Murat Bey, en sonunda isyan etti. Ben hayatımda böyle bir yer görmedim diyerek bırakıp gitti.
            Toparlarsak; Gördes doğu ve batı ekseninde, iki fay hattının ortasında yer alıyor. Kesinlikle bir fay hattının üzerinde değil. Jeolojik alt yapısı, sert kayaçlardan oluşuyor. Deprem üretme durumu yok. Ancak depremsi özelliği var. Yani civarındaki depremlerden etkilenecek. Deprem merkezlerindeki şiddeti, daha az bir şiddette duyacak.
            Öyleyse; depremlerde Gördeslilerin derin bir kaygıya ve korkuya kapılmasına gerek yok. Herkes rahat olsun, rahatça evine girip çıksın….