Turizm Yazıları Üzerine Notlar-3

10 yıl kadar oluyor, Antik çağda Lidya Devleti'nin en önemli kentlerinden olan Gordos'la (Gördes) ilgili tarihi bir roman üzerinde çalışırken, romanıma doküman ve malzeme bulurum umuduyla Manisa Müzesi'ne gittim. Müze müdürüyle, görevli kişilerle görüştüm. Ortada yazılı bir belge yoktu. Ancak Gördes'le ilgili bir anıt yazıt vardı. Yazıtın fotoğrafını çektim. Bu yazıt ve Doçent Dr. M. Burçin Ünlü'nün arşivindeki aşağıda belirttiğim belgeler Gördesliler Derneği'nce Feridun Bayram editörlüğünde hazırlanan 'Gördes' kitabının tarafımdan yazılan 'Antik Çağda Gördes'in Tarihi' bölümünde özet olarak yayınlandı.        
            Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nde Doçent Dr. M. Burçin Ünlü'nün  (Gördes'in damadı olduğunu da belirtelim) ABD California Üniversitesi'nde doktorasını yaparken bundan 10 yıl kadar önce bana Amerika'dan gönderdiği belgelere göre:
1)    İngiliz tarihçi By Clive Foss 1987 tarihli 'Kuzey Lidya'da Yerleşim Yerleri' başlıklı makalesinde Gördes'in Çağlayan Köyü'nün Şahan Kayası yerleşim yerine ilişkin geniş bilgi vermektedir. Nitekim buradaki kazılarda bir kilise ortaya çıkarılmıştır.
2)    Avusturyalı bilim adamı ve arkeolog Peter Hermann 1969 ve 1973 yıllarında iki kez Gördes'e gelmiş ve araştırmalarda bulunmuştur. Bir makalesinde Gördes, Çiçekli (Kıhra), Dutluca, Beğel, Malaz, Oğulduruk, Korubaşı (Eğrit), Kayacık, Evciler'deki çeşitli yazıtlardan söz etmiş ve bu yazıtların resimlerini yayınlamıştır.
3)    Boston Üniversitesi'nde Profesör C.H.Roosvelt'in doktora tezinde şunlar yazılı: 'Gördes'in güneyindeki Phrygios Nehri'nin (Homeros'un İlyada'sındaki Hyllos daha sonra ‘Phrgios' adını alıyor; günümüzde ise Gördes ya da Kum Çayı) kuzey ucu boyunca altı tümülüs bulunmaktadır. Bugünkü Gördes adı da kentin eski adı olan Gordos'tan gelmektedir. Gördes'teki Antik çağa ait kayda geçmiş olan tek yapı bir tiyatrodur. Ancak o da artık yok olmuştur.'
4)    Lidya konusunda uzman ve Sardes'te kazı yapmış California Üniversitesi'nde Profesör Dr. Crawford Greenwalt, Manisa Müzesi tarafından uzun süre önce Gordos'ta kazı yapıldığını ve kazı sonuçlarına ilişkin bir raporun düzenlendiğini söylemiştir.
5)    İzmir Arkeoloji Dergisi Özel 1 sayısında yayınlanan 'Lydia'da Ele Geçen Bir Greko-Pers Buluntu Grubu' başlıklı yazıda, Gördes ile Akhisar arasındaki Gökçeler köyünde 1970 yılında yapılan kazılarda altın ve gümüş yüzük, bilezik, koçbaşı figürü, kepçe ve kâseler bulunduğu ve bunların Manisa Müzesi'ne gönderildiği belirtilmiştir.  
Bu bilgiler çok özet ve çok kısa olarak verilmiştir. Aslında Gördes'in Antik çağda Lidya dönemine ve sonrası Roma dönemine ilişkin çok kapsamlı, çok geniş yüzlerce sayfalık belge vardır. 
Bu belgelerin dışında, Prof Dr. Bilge Umar'ın 'Lydia' kitabında şöyle deniliyor: 'Gördes'in atası Gordos'un ne zaman kurulduğu bilinmiyor. Roma çağında hayli bayındır ve önemlice bir kentçik olan Gordos, o sırada bile Lydia'nın bu dağlık ve sapa bölgesi kesinlikle yerli kültürünü, Lydia kültürünü yaşattığından, Hellenleşmiş olmadığından, bir Lydia kültürü kentidir.' (İnkılâp Kitabevi, 2001 basım, sayfa 282)
Bilge Umar bu kitabının kapağına Eski Gördes'teki bir yıkık minarenin resmini koymuştur. Dedebaşı yöresindeki bu minare halen kitaptaki resimde olduğu gibi aynen durmaktadır.        
            Homeras, ünlü İlyada Destanı'nda, Troya (Truva) savaşını anlatırken Akhilleus (Aşil)'in ağzından şöyle der:        
            'Yıkıldın, Otrynteusoğlu, erlerin en korkuncu,
            buralarda oldu ölümün,
            oysa Gygaie Gölünün kıyılarında doğmuştun,
            orada babanın toprakları vardır,
            balığı bol Hyllos Irmağının orda,
            burgaçlı Hermos Irmağının kıyılarında.'
 Buradaki 'Gygaie Gölü' şimdiki Gölmarmara Gölü; Hyllos Çayı ise şimdiki 'Gördes Çayı' (Diğer adıyla Kum Çayı); 'Hermos', Gediz Irmağı. Hyllos Irmağı kıyısında yerleşim yeri olarak bilinen yalnızca Gordos var.
            Lidya Devleti, antik çağın en önemli devletlerinden birisi. Parayı ilk icat edenin Lidyalılar, Lidya devleti olduğu söylenir. Lidya'nın ünlü kralı Kroisos (Krezüs) bütün dünya tarafından bilinir, tanınır; üstüne çeşitli öyküler, efsaneler anlatılır.   
            Lidya'dan, Lidya devletinden uzun uzun söz etmemin nedeni, Lidya'nın en büyük 7 eyalet merkezinden birisinin de Gördes (Gordos) olmasındandır. Bu şekilde, bunca köklü bir tarihimizin olması Gördes için bir şanstır. Eski Gördes, restore edilen tarihi camisiyle, Hakkı Güven'in, İsmail Öğüt'ün henüz ayaktaki birkaç eviyle, kullanılır durumdaki sokaklarıyla, çeşmeleriyle, tarihi mezarlığıyla, yıkıntılarıyla ve bunun üstüne bir de Lidya'yı koyduğunuzda Turizm Yazıları'nda belirtildiği gibi bu durumuyla bile tam bir açık hava müzesidir. Hele bir de sokakların, yıkıntıların elden geçirildiğini, iyi bir tanıtımın yapıldığını düşünün, işte herkesin gelip görmek isteyeceği bir açık hava müzesi, bir marka şehir Gördes'  
Özetle, biz bir yerde Lidya'nın çocuklarıyız. Lidya Gördes'in en büyük turizm markası olabilir. Bu tarihimize sahip çıkalım ve turizm işletmeciliğinde bu tarihimizi öne çıkaralım.      
            Son olarak, Gördes'in bir turizm kenti, bir marka şehir olması yolunda 'Turizm Yazıları' ile hepimizin görüş ufkunu genişleten, umudumuzu yeşerten Emine Ataman Koç'a teşekkürlerimizle'