Mesir Macunu

İlimiz Manisa ile özdeşleşen 'Mesir', kelime olarak gezinti, gezilecek yer, gezi yeri anlamına gelmektedir.'Mesir' kelimesinin, şifa kaynağı olan 'macun' ile anılmaya başlanması ise oldukça eskiye dayanır. Şifa kaynağı olan bu tür macunların geçmişi 5000 yıl öncesine kadar dayanmaktadır.
               Bu yıl 477. defa dağıtılacak olan mesir macunu, 1460 yılında Denizli'nin Buldan ilçesi Sarı Mahmutlu köyünde dünyaya gelen, asıl adı Muslihiddin olan Merkez Efendi tarafından bulunmuştur. Merkez Efendi, 1523 yılında Yavuz Sultan Selim'in eşi Ayşe Hafsa Sultan tarafından kendi adına yaptırılan külliyenin başına tayin edilir. Külliyede; Sultan Cami, medrese, sıbyan mektebi, hamam ve imarethane bulunmaktadır. Merkez Efendi'nin halkın sağlık problemleriyle ilgilenmeye başlamasından sonra ise imarethanenin bir bölümüne 'Bimerhane' ve 'Darüşşifa' inşa edilmiştir. İnşa edildiği tarihlerde tam teşekküllü bir hastane hüviyetinde olan Darüşşifa, Celal Bayar Üniversitesinin katkılarıyla bugün,Tıp Tarihi Müzesi (2013) olarak hizmet vermektedir.
             Külliye halka hizmet vermeye, Darüşşifa yaralara merhem olmaya devam ederken Kanuni Sultan Süleyman'dan Manisa valisi Şehzade Mustafa'ya gönderilen mektupta, annesi Hafsa Sultan'ın bir hastalığa yakalandığını tüm gayretlere rağmen iyileşemediği yazılmaktadır. Durum, verdiği sağlık hizmetleriyle kendi alanında haklı bir yer edinen Merkez Efendi'ye bildirilir.
             Merkez Efendi, Hafsa Sultan'ın hastalığına iyi gelecek ilâcı bulabilmek için çalışmalara başlar. Kırk bir çeşit bitki ve baharatın karışımında oluşan macunu yapar ve gönderir. Hafsa Sultan, bu macun sayesinde eski sağlığına kavuşur ve tamamen iyileşir. Hafsa Sultan duyduğu memnuniyetten dolayı, şifa kaynağı olan macunun her yıl Türk tarihinde anlamı olan, tabiatın tekrar uyanmaya, taze bitki ve baharatların oluşmaya başladığı, gece ile gündüzün eşitlendiği Nevruzda dağıtılmasını ister. Bu gelenek, 16 şehzadeye sancakbeyliği yapan Manisa'da 477 yıldır devam etmektedir. Macunun yapılmasına dualarla başlanır, kazanlarda hazırlanan bitki ve baharatlar karılmaya başlanır. Saçılma günü Sultan Cami ve çevresinde toplanan halk özellikle bu macundan kapabilmek için birbiriyle yarışır.
            Mesir macunun yapılmasında kullanılan baharatlar; tarçın, karabiber, yeni bahar, karanfil, çörek otu, hardal tohumu, anason, kişniş, zencefil, tarçın çiçeği, zerdeçal, Hindistan cevizi, rezene, kebabiye, sinameki, sarı halile, vanilya, darıfülfül, kakule, havlıcan, zulumba, hıyarşembe, safran, iksir, kimyon, galanga, çam sakızı, mirsafi, meyan balı, şamlı şaşlı, limon kabuğu, kremtartar, zağfiran, udülkahır, çöpçini, eskir, tiryak, ravend, limon tuzu, tekemercini tohumu, günbalıdır. Kullanılan bitki ve baharatlardan her birinin sağlığımıza değişik faydaları vardır.  
            Macunun; iştah açıcı, gaz giderici, kuvvet verici, idrar yaptırıcı, yorgunluk giderici, hormonları hareket ettirici tesirleri vardır. Bunlarla beraber halk arasında zehirli hayvan sokmalarına karşı etkisinin olduğuna da inanılır.
           Her yıl düzenlenen Uluslararası Manisa Mesir Festivalinde; yarışmalar, bilimsel ve ekonomik faaliyetler, halk konserleri, çocuklara yönelik tiyatro ve halk oyunları ile tanıtım toplantıları gerçekleştirilir.
Farklı il ve ilçelerden gelen misafirler Manisa'ya sosyal ve ekonomik canlılık getirir.Manisa Fuar Merkezi'nde açılan sergiler gezilir, alışveriş yapılır, çocuklar gezdirilir,
             Mesir Macunu Festivali 2012 yılında, UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi'ne ülkemiz adına kaydettirilmiştir.Bu önemli bir başarı ve insanlık mirasına hizmettir.
            1959 yılında kurulan Manisa'yı Mesir'i Tanıtma ve Turizm Derneği, macunun tanıtılmasında, üretilip satılmasında, yurt içine ve yurtdışına ulaştırılmasında, kutlama etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir rol üstlenmekte, Manisa ve Mesir ile ilgili basılı yayınları bulunmaktadır.
             Daha önceleri sadece Manisa'yı Mesir'i Tanıtma ve Turizm Derneği tarafından üretilen macun günümüzde özel şirketler tarafından da imâl edilmekte ve satılmaktadır.
             Yaklaşık beş asırdır yaşatılan bu gelenekle, kültürel mirasımıza sahip çıkılmakta ve yapılan faaliyetlerle geleceğe taşınmaktadır.
 Kaynaklar:
1. Manisa'yı Mesir'i Tanıtma ve Turizm Derneği

2. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araş. ve Eğitim Gen.Müd.